Sejmy z limity

Sejmy z limity były sejmami odraczanymi na dalszy termin z pozostawieniem mocy uchwał podjętych przed odroczeniem oraz przy utrzymaniu ważności mandatów członków izby poselskiej na okres do zakończenia kadencji z limity. Limitowanie w ten sposób obrad sejmowych weszło do praktyki parlamentarnej za panowania króla Augusta II Mocnego, panującego w latach 1697-1706 i 1709-1733. Celem zastosowania limitowania sejmów była próba osłabienia skutków niedochodzenia sejmu, co prowadziło do nieprzyjmowania ustawodawstwa sejmowego. W sytuacjach, kiedy należało podjąć pilne decyzje, sprawy, które mogły być sporne i drażliwe odsyłano do sejmu z limity. Zastosowanie tego rozwiązania umożliwiało zachowanie ciągłości obradowania i ukrócenia załatwiania spraw państwowych w warunkach niedochodzenia sejmów poza sejmem, przez samego króla czy na też na radach senatu. Limitowanie sejmów zaczęło być jednak wykorzystywane przez dwór królewski, unikający starć ze szlachecką opozycją, które przez posiadanie przez króla prawa do ustalania terminu otwarcia reasumpcji, pozwalało na dokonywanie korzystnych dla dworu manipulacji. Zagrożona w swojej pozycji szlachta wskazywała na możliwości stosowania zamiast limity znanej w tradycji sejmowania prolongacji obrad. Pierwsze próby zastosowania limity wobec obrad sejmowych miały miejsce podczas sejmu pacyfikacyjnego w 1699 r., a później sejmu z lat 1701-1702. Skutecznie zastosowano ją w czasie sejmu 1712-1713, a następnie z 1718-1719. Próbowano ją zastosować jeszcze w 1724 r. Zabroniły stosowania limity konstytucje sejmu grodzieńskiego z 1726 r. Upadek limity spowodowany był przekonaniem o jej nietrwałości jako zasady ustrojowej, pojmowanej jako zło konieczne stosowane w momencie zagrożenia państwowości i swobód stanowych. Odrzucono ją jako rozwiązanie obce, mimo że celem jej było ratowane części ustawodawstwa przez odkładanie spraw spornych do reasumpcji. Z powodu braku regulaminu obrad sejmów z limity sprzyjały one przewlekłości i licznym niekiedy sporom proceduralnym.

Zobacz: W. Konopczyński, Liberum veto, Kraków 1918; H. Olszewski, Sejm Rzeczypospolitej epoki oligarchii (1652-1763). Prawo-praktyka-teoria-programy, Poznań 1966;  J. A. Gierowski, Między saskim absolutyzmem a złotą wolnością. Z dziejów wewnętrznych Rzeczypospolitej w latach 1712-1715, Wrocław 1953.